Jacob Teunissen: Brieven uit Bandoeng

Bandoeng, 6 Juli 1936

Beste Ouders, broers en zusters,

Hiermede bericht ik juli dat ik nog goed gezond ben en het bevalt me hier best. Het eten is hier goed en de dienst is ook nog best uit te houden. In Nijmegen lustte ik de rijst niet en hier eet ik ze, net als in Nederland de boerenkool met worst, zo lekker. En we krijgen hier elke morgen soep. Zondags eet ik altijd in het Tehuis dan krijg je Hollands potje. Ik heb hier Reijer Drost ook gezien die bij van de Berg geweest is, die is al getrouwd maar zijn vrouw zit nog in Holland. Een fijn huisje het die goosert en dat kost hem 5 gulden in de maand de rest krijgt hij. Nou hij heeft f. 5,-- in de week dan krijgt hij F. 30,-- in de maand toelage en licht, belasting dokter alles vrij en eten en kleren zijn hier goedkoop. Dat moet je maar eens tegen van de Berg zeggen.

In het zwembad

Ik heb alleen een buitenmodel pak voor 6,5 gulden en ik had nog een tientje over van de reis, die heb ik maar op de bank gezet je moet altijd in het klein beginnen. Ik voel me hier al aardig thuis en zo ’s-avonds gaan we altijd naar het Tehuis. Zo af en toe krijg ik nog wel eens iets van de huismoeder. Ik had nog wat onderweg gekocht dat geef ik met een Brigges mee die gaat in Augustus naar Holland en dat brengt hij dan bij Navest die geeft het wel verder door. We zitten nogal veel in het gymnastiek lokaal en in het zwembad nou ik kan tamelijk goed zwemmen en toen moesten we proef afleggen toen kon ik de schoolslag niet maar nou ken ik hem wel, dat leert gauw.

Als je het zo bekijkt dan is het Indische leger wel 20 maal zo sterk als het Hollandse want Ede is een garnizoensplaats maar dan moet je hier kijken, hier legt het 15e en het Depot Bataljon dan ligt hier Artillerie, Cavalerie, Motor Brigade, Militie Compagnieën. Verder is hier het Departement van Oorlog, Oorlogsmagazijnen, kledingmagazijnen en de hele rotzooi meer dan is alles een verdieping dus dat heeft een oppervlakte van wel zowat zo groot als Ede met de woningen van de getrouwden erbij.

Er is hier een mooie omgeving rondom in de bergen ik heb al een paar foto’s laten maken.
We moesten de eerste 10 dagen elke morgen op ziekenrapport om te zien of we niet ziek waren maar elke morgen konden we weer meteen rechtsomkeert maken. We hebben een wormkuur gehad, dan krijg je 2 pillen en een drankje en dan kun je het verdere van de dag naar de wc toe hollen want dan schijt je al die ouwe rommel uit, dat is welles goed als dat er uit komt. Verder heb je hier geen wc maar een gleuf, net zo'n soort koestal maar smaller en dieper en er loopt water onderdoor en dan ga je maar hurken en je moet je kont schoonspoelen met water nou de eerste dagen gaat alles er langs maar alles went.
Nou is bij jullie nog alles goed. Is Alie nog bij Cruiff?
Verder weet ik niks meer de groeten van je zoon

J. Teunissen

Bandoeng, 19 juli 1936

Beste Ouders,

Hiermede bericht ik jullie dat ik nog goed gezond ben en dat het me hier goed bevalt. Ik schrijf jullie luchtpost omdat als jullie het horloge nog niet hebben weggestuurd het ook niet doen moeten, maar als het weg is dan komt het wel in orde. Want er komt zowat f. 5,-- invoerrechten op. Als je het nog hebt zie het dan maar met iemand mee te geven en anders over 2 jaar komt Sergeant Navest met verlof, dan kun je het meegeven want ik zit er niks om verlegen dus dat zie je dan wel.

Bob Prins gaat naar Malang dat is ook een mooie plaats maar niet zo groot. We hebben weer een beste Sergeant getroffen. Die gelooft het wel maar de Brigges is veel moeilijker, maar die moet wel want die kijken ze ook op de vingers. De Sergeant heeft op Atjeh gezeten die vertelt wel eens wat van die Atjehers maar dat waren vechtersbazen en zo fanatiek vechten die en verraderlijk, maar nou zijn ze wel kalm.

We zijn al op de Korpsschool, nou daar leer je nog een hoop en we krijgen hier heel wat te leren maar dat is wel goed want dan heb je meteen wat te doen.

Morgen gaan we met 4 man de bergen in nou die zijn zo hoog dan zou je wel 2 dagen nodig hebben om op de top te komen want als ’s-Avonds de wolken iets laag hangen dan kun je de top niet eens zien want dan steekt die in de wolken. Het zijn geen rotsen maar bergen dus er is niets geen gevaar bij want jullie zouden gaan denken dat we met een stuk touw op stap zouden gaan en zo omhoog moesten, maar dat is niet zo.

Als ik jarig ben zit ik denk zowat in Tjipatat op schietoefening want we hebben nou al richten geleerd. Met het geld kan ik er ruim komen want ik heb nou al een buitenmodel pak betaald in 3 weken dat is 7½ gulden maar dan moet je tamelijk zuinig wezen. We krijgen hier elke week f. 3,88.

Ik krijg een kunststand voor in mijn mond en dat kost f. 9,-- maar nou weet ik niet of het een gouden of en gewone tand is zo’n gouden wil ik er niet in hebben dus het kan best wezen dat zo’n gewone nog iets goedkoper is.
Hoe is het met Teus gaat hij nog naar Afrika dat is altijd veel moeilijker want hier heb je je kameraden en een Tehuis en dat heb je daar niet maar als je uitkijkt dan kun je overal leven.
Weet mevrouw Cruiff dat het horloge kapot is doe ze de groeten maar. Hoe gaat het met de familie alle nog goed gezond en jullie hoop ik ook.
Ik ben lid van Sparta een voetbalbond maar voetballen doe ik niet want dan moet je een tenue hebben en voetbalschoenen en die koop ik niet tenminste voor eerst nog niet. Maar zo ’s-avonds als ze aan het oefenen zijn doe ik wel mee ook nog niet vaak want we krijgen hier ook dienstvoetballen en schermen leer je hier met de klewang en het geweer maar zover zijn we nog niet.
Ik ben ook lid van een Jongeren Vereniging. Nou dat is veel gezelliger dat is niet zo stijf als in Holland want ze praten ook gewoon over naar de bioscoop gaan. Dat is hier helemaal geen zonde want de leider zegt: "ik heb liever dat je naar de bioscoop als naar de kampong". Nou daar heeft hij gelijk in. Nou meer weet ik niet doe ze allemaal de groeten, heb je al brieven van onderweg ik denk van wel niet.
Ik begin al een beetje Maleis te praten maar nog niet veel maar dat komt wel

Nou het beste van je zoon

J. Teunissen

Bandoeng 1 augustus 1936

Beste Ouders,

Hiermede bericht ik jullie dat ik goed gezond ben en het hier goed voldoet. We zijn hier nou 5 weken maar ze vliegen om, als jullie dezen brief krijgen dan alweer 9 weken. Nou de dienst valt nog wel mee alleen is het wat warmer en bergen steil omhoog en dan weer omlaag en dat vermoeit ook. Maar we gaan elke dag mandiën, dat is op zijn Hollands baden. En elke dag helemaal verschonen ook een ander pak. Ieder heeft 5 pakken en 4 paar schoenen nou daar moeten we 6 maanden mee doen, dat gaat wel.

Jaap in een kanootje

We hebben Dinsdag vrij gehad om rede dat er parade was voor de Luitenant-generaal. En de mobilisatie oefeningen waren afgelopen nou dat was een drukte, maar wij waren nog niet geoefend dus hoefden wij niet mee te doen. Nou is het Zaterdag en we hebben weer vrij om rede dat er paardenrennen zijn maar daar ga ik niet heen omdat dat te duur is. We hebben nog een paar foto’s laten maken. Die één zit ik op de kali in zo’n prauwtje, een uitgeholde boomstam. Die dingen die schieten vooruit net als een kano. En de andere sta ik bij de wasbaas met zijn knecht, toen kwam ik net uit de mandi kamer. Je kunt er nog net wat van zien een jongen zit nog zijn tenen af te drogen. Ik heb een pakje meegegeven met een Brigges die bij Navest komt en die zal het dan wel verder doorgeven. Het is niet veel maar hier op Bandoeng is alles Europees voor echte Indische dingen moet je naar Bali of naar de buitengewesten dus als jullie deze brief krijgen dan is het pakje er ook wel zowat.
Ik heb hier wel eens uitgekeken naar echte Batikkleedjes maar die zijn zo duur. Vrouw Tol vroeg er toen naar. Als ik een poosje hier ben zal ik er wel eens een paar sturen want dat loopt niet weg.
Onze klas is de brandweer van het Depot. Nou, we hebben al een keer of drie oefeningen gehouden dat is een soort feest en dan gaan gooien wie er spuiten mag. Het is een oud handpompje uit de 14e eeuw, model Julius Caesar maar we kunnen er gijn mee hebben.
Ik schrijf wel een beetje ongeregeld maar je moet maar niet zo net nemen want in het begin is alles ongeregeld. Hoe gaat het met de familie allen nog goed gezond. Er is brand geweest bij Jan Verhoeven en in Arnhem ook, niet? En dat ongeluk bij de Leeren Doedel.
Nou meer weet ik niet. Het beste van het beste. De groeten van je zoon.

J. Teunissen

Bandoeng, 8 Augustus 1936

Beste Ouders,

Hiermede bericht ik jullie dat ik nog goed gezond ben en het hier me best bevalt.

De mars in Den Haag

Hebben jullie soms ook twee foto’s uit de Haag ontvangen van die mars zo ja wil je me er dan een van sturen ik heb er tenminste 2 bestelt en betaald ook en naar jullie laten sturen. We hebben onze krachten al kunnen beproeven als brandweer want er is van de week brand geweest in de Chinese buurt allemaal van die bilik huisjes dat is van bamboe nou dat brandt als de pest.

We zaten een Dinsdagavond in de corridor naar een film te kijken over die wapenschouw en de vierdaagse die is ook pas geweest toen er alarm geblazen werd nou al die jongens der eigen wapenen en toen aantreden maar onze klas is de brandweer en als er in de stad brand is moeten we ook uitrukken dat gaat hier vlug want om ½ negen is de brand begonnen en om negen uur waren wij al bij de brand ja en lopens wel 20 minuten lopen en toen was alles al zowat uitgebrand en zowat een 25 woningen in een half uur dat gaat best.
En die vrouwen en kinderen die veroorzaken zo’n beetje een paniek. Die gillen en schreeuwen nou die lui zijn nou alles kwijt want die zijn niet verzekerd.
Ik heb nog een paar foto’s laten maken die ene zitten we in een auto een paar uur buiten Bandoeng.

Want we zouden de bergen in gaan nou wij zouden de kortste weg nemen maar we wisten geen wegen toen zijn we maar steeds doorgelopen en we hadden geen drinken meegenomen en toen waren we net onder aan de voet van de bergen toen moesten we weer terug en er kwam net zo’n opeltje aan we hadden nog geluk ook want heet was het daar en op de andere foto zitten we in de sawah. Daar was zo’n inlander net aan het ploegen nou tot het middel in de modder lopen die nou je ziet hier al wat.
Hoe is het met jullie allemaal goed gezond en de familie ook. Ik hoop van wel.
Ik eet hier zowat 2x zoveel als in Nijmegen, want om 12 uur dan eet je en om 4 uur al weer en dan krijg je niks weer voor de andere morgen 6 uur nou dat is te lang voor mij want je kunt zat brood krijgen nou dan heb ik om 10 uur nog een keer ontbijten want thee is er ook zat. En soep die is hier zo vet en toch eet ik een groot bord leeg als het in Holland heet is hoef je niet met vette bonensoep aan te komen en hier wel. Dat is gek maar het is zo.
Nou meer weet ik niet alleen ben de aardappels nogal goed want ik heb gelezen dat er op verschillende plaatsen een ziekte onder was dan kunnen ze nog wel duur worden van de winter. Affijn de groeten aan allemaal. Van je zoon

J. Teunissen.

Bandoeng, 15 Augustus 1936

Beste Ouders,

Hiermede bericht ik jullie dat ik nog goed gezond ben en het hier me best bevalt de inkt die ik op het ogenblik gebruik lijkt wel water maar dat hindert niet. We hebben van de week Regimentsoefeningen gehad nou dat bevalt me best we waren de reserve, dus we konden in de Tangsi (kazerne) blijven tot we opgeroepen zouden worden. We moesten om half vier uitrukken maar wij waren reserve dus we gingen maar weer naar bed toen om 8 uur het alarm werd geblazen nou wij allemaal op een auto en wij weg we moesten naar het olieveld om dat te beschermen. Maar we hebben geen vijand gezien wij zaten in de kampong net in de buurt nou en wij kregen kokosnoten en bananen (klappers en pisang) en wij de hele morgen bij die lui gezeten dan zie je een hoop, zoals rijst stampen en vis vangen, dat vis vangen dat gaat hier mooi ze kruipen dan zowat helemaal in de modder.
We zijn van de week verhuist naar een andere kamer en daar stikte het van de wandluizen nou wij aan het schoonmakenmaar je krijg ze niet weg het is maar goed dat ik er geen last van heb want verscheidene jongens gaan op de corridor liggen. Als je in Holland niet tegen vlooien kan kom dan maar niet hier, maar ik val ’s-avonds op het bed en ik word wakker als er geblazen wordt en bijten doen ze me ook niet.

Je kom hier van alle ongedierte tegen, spinnen zo groot als een kindervuist, van de grote torren en van muskieten heb je hier geen last je ziet er wel eens een maar toch niet veel. 24 Augustus gaan we naar Tjipatat dus als je deze brief krijgt zijn we al lang weer terug daar moet het ook maar wezen.

We zijn al aan het exerceren voor Koninginnedag dan hebben we parade nou dat belooft mooi te worden.

Ik heb vanmorgen net de zwemproef afgelegd voor geoefend zwemmer nou dat haalde ik dik. Ik was in het kleine bad aan het zwemen toen de sport Sergeant er bij kwam. Toen zeg die tegen me wat doe jij hier nou ik zeg zwemmen leren. Nou zeg die kom maar mee ik moest de proef afleggen voor de Luitenant. Schoolslag, rugzwemmen en duiken nou het was dik in orde. met sport kan ik best mee komen al heb ik er nooit aan gedaan want ver spring ik 5 meter en hoog 1.40m en over een bok van 1.60m. Nou de Luitenant die zegt tegen de Sergeant nou Berkenbosch die klas van jou die springt best en dat mag de Sergeant graag doen dat sporten. De Sergeant noemt ons artiesten. Nou meer weet ik niet alleen hoe gaat het met jullie en met de familie. Is Mina van Neuman vandaan? Waar woont ze tegenwoordig dan zal ik ze eens een kaart sturen. Wou Neuman Aart weer nemen nou en toen zei hij dat hij er niet meer in zou komen. Affijn ik zit hier hoog en droog nou heb ik net met 3 soorten inkt geschreven dat komt omdat de LegerPredikant hier net was. Nou veel geluk en de groeten van je zoon

J. Teunissen

Bandoeng, 31 Augustus 1936

Lieve Ouders,

Hiermede bericht ik jullie dat ik goed gezond ben. We hebben op het ogenblik druk feest, we hebben vanmorgen parade gehad. Nou dat is mooi wij hoefden niet mee te lopen maar we hadden politiedienst we waren in groot tenue en met klewang nou dat beviel me best want we moesten enkel maar groeten als het Wilhelmus gespeeld werd en die anderen stonden zo’n half uur in de houding. ’s-Avonds was er grootte optocht dat was mooi en druk en van die oude Indische voorstellingen van Wajangpoppen enz. en die Chinese voorstellingen die zijn ook mooi van die draken het barst hier van de Chinezen en om 9 uur was het feest in het Militair Tehuis, dat was ook fijn, toneel en zang en zo meer ik heb een prettige verjaardag gehad. Ik kreeg van de familie Struiksma en Sergeant Navest een hele doos sigaretten van 200 stuks nou dat kwam goed van pas en ’s-avonds zijn m’n kameraden en ik bij der wezen eten en een lekker wijntje wezen drinken dan merk je nog dat je jarig bent.
Het is nu 1 september en morgen gaan we naar Tjipatat op schietoefening tot zaterdag. Ik heb al een keer met scherp geschoten toen raakte ik de roos niet maar ik kon toch precies zeggen waar de schoten vielen, te hoog of te laag en dat scheelt een hoop. Want de eerste keer kneep ik mijn oog dicht toen zegt de Sergeant waar is het schot gevallen, ik zeg rechts onder, dat is niet waar zegt hij want je kneep je oog dicht dus je hebt niks gezien. Toen zeg ik laten we maar gaan kijken en ja het zat rechts onder daar begreep hij niks van maar als je 1 keer geschoten hebt dan kun je allebei je ogen wel open houden alles went. Daar in Tjipatat moesten we zelf ons potje koken en mandiën onder een waterval nou ik ben benieuwd hoe of dat gaan zal. Ik heb al verscheidene brieven naar jullie toe gestuurd, je zult ze dan nog wel krijgen maar ik wou in ’t vervolg liever luchtpost sturen en dan 1 X in de 14 dagen dan krijgen jullie niet van dat oudbakken nieuws en dan krijg je wel maar 1 keer in de 14 dagen post maar hier gebeurt ook niet veel dan hoeven jullie geen luchtpost te sturen want dat is nogal duur, affijn dat moet je zelf maar zien.

Er is van de week al weer brand geweest en we moesten weer uitrukken we zouden net ’s-middags gaan eten en daar ging het alarm zeg. Maar nou bij deze brand was dat brandje van verleden keer nog niets. Nou was het een hele kampong 130 woningen in nog geen drie uur dat is wat want wij kwamen aan en we waren nog geen 100 meter er van af en toen begon een huisje te roken en toen we er bij kwamen was het hele huisje al in puin. Dat is wel een mooi gezicht want eerst begint het een beetje te roken en dan in één keer floep zegt het dan en er slaat een grote vlam uit en het huis is er geweest en dan die rijstschuren die branden net als een hooiberg.

Ik heb ook nog een paar foto’s opgepikt, die ene gaan we net op een regimentsoefening en die andere hebben we op een zondag gemaakt toen we gingen wandelen. Op die ene foto zijn ze aan het rijststampen dat doen de vrouwen hier en ik begrijp niet hoe ze dat volhouden want ik heb het ook een half uur gedaan maar ik hield er maar gauw mee op, met zo’n zware knuppel staan ze maar op en neer te stampen, ieder zijn werk.

Hoe gaat het met jullie en de familie alles nog goed gezond hoop ik, nou meer weet ik niet en dat het jullie maar goed mag gaan is de wens van je zoon

J. Teunissen

Bandoeng, 14 September 1936

Lieve Ouders,

Met deze deel ik jullie mee dat ik goed gezond ben, jullie ook hoop ik. We zijn verleden week naar Tjipatat geweest op schietoefening nou ik schoot goed want eerst hadden we een kruisschijf, daar staan geen nummers op maar we moesten 5 patronen schieten op 50m. Ze zaten alle 5 in een vierkant van een halve centimeter nou dat was goed. De 2e dag hadden we een ringschijf, liggend op 50 meter maar dat is fijn schieten toen had 39 punten en 40 is het hoogste. Vier achten en een zeven, er waren maar 5 man uit de klas die dat schoten. De 3e dag heb ik niet geschoten, dan lig je de hele morgen in het gras, anders ook wel, dan schiet je even 5 patronen af en je kunt weer gaan liggen.

Dat is een fijn leven want ’s-middags gingen we slapen en ’s-avonds de bergen in nou dat is daar een wildernis we hebben een paar foto’s gemaakt op de ene zie je het kamp en op de andere staan we in een Ketilla aanplanting, daar bakken de inlanders brood vanen op de achtergrond daar zie je allemaal rubberplantages. Daar kun je de rubber maar zo van de boom aftrekken dan snij je er eerst een keep in, dan loopt het er zo uit. En op de andere foto staan we in de kali op een eilandje daar stroomt de kali wel door een 30 m. dieper ravijn en soms sluiten de rotsen van boven aan mekaar dan is het net of die onder de grond doorloopt daardoor is het daar ook een beetje donker. Zo mooi als het er ’s-avonds is als die inlanders aan het zingen zijn en muziek maken met zo’n tokkelding maar mooi die lui die zingen net of ze een of ander groot verdriet hebben zo klagend.

Als je de foto bekijkt van die Ketilla aanplanting daar heb ik de dikste kop van allemaal. Nou ik kan het hier best uithouden en ik val hier vast niet af, nou en de meeste vallen hier wel iets af.

De 4e dag hadden we gevechtsoefening nou dat is een fijn baantje dan kruip je door de modder en alles heen en de 5e dag moest ik op wacht nou dat kun je hier best hebben dat is heel niet model want je kunt gerust een ijsje gaan eten of een kop chocolade gaan drinken en daar kwam een vent met fijne ananas nou wij moesten ananas, nou dat hoef je hier niet te proberen. Nou dat kampleven is best gezellig. Ik heb een fiets gekocht van een tientje en een mooi fietsje nou kan ik de buurt nog eens gaan verkennen nou zal mijn kameraad er ook wel gauw een kopen maar hij neemt liever een motorfiets nou die vent heeft er geld genoeg voor. Die heeft in Holland een boerderij staan daar trekt hij elke week huur van. Dat gaat steeds op de bank, dat regelt zijn oom, Die is heel niet naar Indië gegaan om wat te worden maar om iets zien en te leren want hij heeft schriftelijke lessen aangevraagd vanuit Den Haag voor onderwijzer. Dat is zijn broer ook in Holland, alles bij elkaar heeft die goosert een kapitaaltje van f. 7000,--. Hij zegt ik moet het zo zien in te pikken dat ik niet zo hard hoef te werken en toch aan de kost komen.
Morgen gaan we een Grootmajoor begraven daar is een heel Bataljon voor nodig nou allemaal in groottenue en gewapend dan moeten we nog saluutschoten geven ook. Juliaantje is ook verloofd dus die is ook bezorgd. Nou wij hebben er al een vrije dag voor gehad en lekker eten en dan gaat ze gauw trouwen dan hebben we ook weer feest en een Woensdag komt de nieuwe Gouverneur Generaal maar dan weet ik niet of we feest hebben, in Batavia wel. Hebben jullie in Holland de heideweek nogal feestelijk doorgebracht en de verloving van de prinses.
Moeder is ook al weer gauw jarig nou wel gefeliciteerd en ik hoop nog voor vele jaren hetzelfde. Hoe gaat het met Vader zijn maag dat komt zeker door al die regen en nattigheid. Hoe gaat het met de familie en met Opoe nog goed hoop ik. Wat zei Bomhof wel dat ik naar Indië toe was? Nou meer weet ik niet dus het beste van het beste en de groeten aan allemaal van je zoon.

J. Teunissen
1e Depot Bataljon
1e Compagnie Bandoeng
(Java)

Bandoeng, 26 September 1936

Lieve Ouders, broers en zusters,

Hiermee bericht ik jullie dat ik goed gezond ben met jullie hoop ik ook goed nou en het bevalt me hier best. We hebben verleden maandag een Majoor begraven wij waren de gewapende geleide. Nou we hebben net 3 kwartier het geweer gepresenteerd en toen speelden ze nog “Zo gaat Jantje naar de bliksem toe” en we gingen in vollen muziek weer naar huis en we liepen in ’t gelid dus we zongen, toen moesten we de smoel dicht houden want de Sergeant die zegt jullie komen van een begrafenis af. Verder heb ik op wacht gestaan bij het 15e Bataljon die was op oefening toen moest het Depot maar op wacht nou het is hier ’s-nachts verrekt koud en overdag sta je de moord te stikken van de warmte maar het is best uit te houden. Dat is er pas door dat het Depot wacht moet kloppen, nou kunnen we ook op wacht moeten bij de Leger Commandant, bij de gevangenis, bij Landskas en bij de oorlogsmagazijnen. Maar we hebben de langste tijd al op het Depot gezeten en daar moeten we nog drie weken van naar Tjipatat nou dus er schiet niet veel over voor wacht. We gaan nou van de week weer naar Tjipatat verder hebben we een regimentsoefening gehad van een nacht en een dag nou die was behoorlijk. ’s-Avonds om 10 uur marcheerden we af, toen moesten we 13 km lopen, toen moesten we een uur rusten. Toen zijn we nog een eindje verder gegaan en daar hebben we tot 9 uur ’s-morgens gelegen dat was dan een post nou we kregen een grote koffieketel mee. We waren maar met een man of 6. Wij een vuurtje gemaakt en daar lagen we te maffen toen zijn we van 9 tot half 11 een eindje om wezen lopen en toen naar de trein en zo naar huis en de oefening was zeer goed geslaagd. Dan heb je het wel eens een uurtje slecht maar over het algemeen gaat het wel. We hadden een jongen op de Compie die ging zijn eigen nooit mandiën, dat is baden. Nou hij was al gedurig gewaarschuwd maar hij trok zijn eigen er niks van aan, nou toen zegt de Sergeant dan moet ik andere maatregelen treffen nou hij moest in sporttenue aantreden en 6 jongens met borstels en zeep en onze klas het brandpiket moest de brandspuithalen en de hele Compie er omheen. Hebben we die goosert even afgespoeld maar nou gaat hij wel wassen maar wij hebben schik gehad. Nou wij hebben een beste Sergeant wat dat betreft want er was er een bij die liep met vuile oren nou dan zegt hij je moet je oren beter wassen of je tanden poetsen want zegt hij van vervuiling komen hier allerlei ziekten op af. Zo niet direct dan wel in je latere leven Nou hij leeft helemaal met de jongens mee. Moesten jullie misschien bij die vorige brieven port bijbetalen ik zal er voorlopig maar eens 2 foto's bij doen, een van Koninginnefeest met de klewang en een toen waren we aan de schoonmaak.

Dat foto’s maken dat gaat er zo zachtjes aan wel van af. Dat blauw uniform wordt afgekeurd en eerst zouden we een pak krijgen met open kraag, toen zouden we een wit pak krijgen en nou krijgen we geloof ik niets want ze moeten ook rekening houden met de inlandse soldaten. Affijn dat zien we dan wel weer.
Hoe gaat het met de familie en met Opoe goed hoop ik. Is Jetje erg ziek geweest. Nou meer weet ik niet dus het beste en de groeten van je zoon.

J. Teunissen

P.S. We hebben een Maandag parade, dat wordt opgenomen op de film en die wordt aangeboden aan Juliaantje maar dan zal hij wel door het hele land gaan dan moet je maar eens opletten of hij in Ede ook niet komt.

Bandoeng, 10 Oktober 1936

Lieve Ouders

Hiermede bericht ik jullie dat ik nog goed gezond ben met jullie ook nog alles goed hoop ik. Nou we zijn weer een weekje naar Tjipatat geweest. Nou we zijn de wildernis daar in geweest. Daar zaten een hoop apen nou we zijn er maar een klein eindje in geweest toen werd het donker. Ik had nooit gedacht dat er op Java nog zo’n wildernis kan wezen. We zeiden het tegen de Sergeant dat we daar geweest waren, toen zegt die, nou jongens dan moet je op Sumatra wezen daar is het nog veel erger en daar kom je meer tegen als apen en toen begon die te vertellen dat hij al eens een olifant tegengekomen was, dan sta je glad beduusd voor de eerste keer. Maar hij zegt je hebt daar allemaal inlandse soldaten bij je en die maken hem wel kleinjantje. Zo heeft hij ook eens een python gevangen zo’n reuzenslang. Ik heb er net vanmorgen een in de dierentuin gezien maar dat zijn beestjes die zijn niet vergiftigd maar een kracht dat ze hebben en een kop niet groter als een vuist en ze slikken toch in één keer een heel varken door ik begrijp er niks van.

We zijn vanmorgen in de dierentuin geweest daar is het mooi al die dieren komen zowat uit Sumatra dat moet daar vol wilde beesten zitten. We hebben 2 dagen vrij wegens inlandse feesten maar nou is het zaterdag en een woensdag hebben we mobilisatieoefening van 7 dagen nou dat belooft wat en dan krijgen we nog een week patrouille lopen dan nog eens een week naar Tjipatat en dan zit de tijd op het depot er wel zowat op. De tijd die vliegt hier.

We hebben vandaag vernieuwing gehad voor f 3,--. Ik had nog 19 cent over Sommige jongens hadden nog een daalder over maar dan kom je toch veel te krap in de kleren te zitten en dat geld maak je maar op. Dat blauwe pak wordt afgekeurd nou dat is maar goed ook want dat is hier veel te warm maar nou zijn ze het nog niet eens wat ze ons zullen geven. Affijn dat zien we dan wel weer. De Sergeant heeft ons van de week voorgelezen wat je alzo voor een examen moet doen om Brigadier te worden maar dat is maar iets dat kan ik nou al wel maar het komt het meest op praktische dienst aan en of je zindelijk en helder bent en of je veel straf opgeknapt hebt daar kijken ze het eerste naar nou straf heb ik nog niet gehad en een hoop van onze klas al wel.

Pas geleden kwamen 8 man tegelijk op Compie rapport en die kregen allemaal 6 dagen licht omdat ze vuile schoenen onder hun bed hadden nou het zijn in de regel wel altijd dezelfde maar met straffen zijn ze hier erg royaal. Pas geleden nog een jongen die had H.B.S. gehad nou een kop het die vent die gaat zitten slapen op wacht en de Officier van Piket die snapt hem en hij krijgt 8 dagen verzwaard en 4 jaren verstoken van promotie. Ik heb ook nog een paar foto’s die een van zonsondergang dat is een mooie foto.

De ander komen we net thuis van een oefening ik sta net achter de fiets.

Ze zijn hier het Militair Tehuis aan het verbouwen nou er komt een mooi stukje bijeen toneelzaal en studeerkamertjes. Hebben jullie het pakje al ontvangen het is niet veel maar toch weinig.
We hebben een nieuwe Luitenant gekregen die heet Bakhuis. Ze zeggen dat het een broer van Bakhuis de voetballer is maar of het waar is weet ik niet.
Hoe gaat het met de familie, goed hoop ik. Ik zal Neuman ook wel eens schrijven maar dat heeft niks geen haast. Hoe gaat het met Kees Prins doe hem de groeten maar, ik heb van de week ook nog bericht van Bob Prins gehad die op Malang zit. Hij maakt het daar goed. Mijn kameraad die gaat over naar de hospitaaldienst daar ziet hij meer in maar dan leer je je eigen kapot en over 6 jaar ben je nog soldaat. Nou doe iedereen de groeten maar, ook aan Opoe en jullie de allerbeste wensen uit Indië van je zoon

Job

Bandoeng, 25 Oktober 1936

Lieve ouders

Hiermede bericht ik jullie dat ik nog goed gezond ben en het bevalt me hier nog best. We hebben onze eerste mobilisatieoefening gehad nou die was behoorlijk, er waren verscheidene uitvallers maar met mij is alles OK. Een halve bladzijde van de courant stond er vol van met grote dikke letters stond er: “Een zware dag voor Kolonel Hots en zijn mannen”. Nou wij waren de militie die op moest komen want het 15e Bataljon mobiliseerde en die heeft een 5e Compie en dat is wanneer er mobilisatie is. Wij moesten ons gewoon bij de Corps Commandant van het 15e gaan melden en toen werden we gelegerd in de jaarbeurs. Daar kregen we uitrusting en wapens en toen konden we gaan vechten wij moesten Bandoeng innemen. We moesten eerst een km. of 15 tippelen daarna gevechtsuitrusting aannemen en toen konden we gaan maffen in de kampong nou dat valt wel mee. We kregen koffie en slaapmatjes van die lui en regenen zo’n echt tropenbuitje dan zeg je in Holland dat is een wolkbreuk en dat duurt hier een uur of 4 lang.
We moesten om 2 uur ’s-nachts al weer op mars en nog een rivier moesten we over. Daar zouden we maar zo door moeten lopen maar door die regenval was de rivier aan banjeren gegaan. Toen er maar op vlotten er over nou dat ging wonderlijk goed want die vlotten gingen gedurig zo scheef als de pest.
Nou we trokken de hele morgen tegen Bandoeng op en tegen de middag gauw eten en toen op mars naar ons bivak achter het front maar dat bivak lag zowat 25 km. van Bandoeng af en tegen de middag steekt dat zonnetje hier nogal een beetje. Toen waren er ook de meeste uitvallers. Het depot kreeg toch een pluimpje van de Kolonel dat het zo goed gelopen had.

We gaan morgen weer naar Tjipatat een beetje uitrusten, dan schiet je 5 patronen en dan ga je weer maffen en om half 11 ga je naar het bivak eten en weer maffen of lezen want je hebt daar een mooie bibliotheek. Het is vandaag Zondag en we zijn vandaag een fietstocht wezen maken door de bergen. Een andere jongen van onze klas en ik met zijn tweeën. Mijn kameraad die doet dat niet op Zondag, die gaat elke Zondag naar de kerk dan ga ik gedurig mee maar anders kom je er nooit eens uit want door de week heb je ook je dienst. Nou we hebben de fietsen bij een centrale neergezet die centrale wordt in beweging gebracht door een waterval.

De rivier zit daar vol watervallen dat is een mooi gezicht dan denk je bij je eigen waar komt dat water vandaan en dan komt het door een nauwe spleet door de bergen heen zetten en dat kookt en bruist net of er een trein aankomt.

We zijn ook nog helemaal onder een berg doorgekropen door een tunnel nou wel een 150m lang en donker en we zagen er uit toen we terug kwamen want er liggen hier van die grote stenen in de rivieren dan spring je van de een op de ander maar dan glijdt je poot wel eens uit en dan sta je met de ene poot in het water nou zijn die rivieren hier nooit diep hoogstens tot aan je middel in gewone tijd dan. Maar verdrinken kun je er nooit in. Hoe gaat het met jullie goed hoop ik en ik ben al hier veel op stap geweest de bossen in of bergen of langs de kali maar ik heb nog niets anders gezien dan 2 onschuldige waterslangetjes nou je hoeft niets geen angst daarvoor te hebben.

Nou meer weet ik niet, doe de groeten aan allemaal ook aan Opoe, jullie ook de beste wensen van je zoon
Jaap

Moeten jullie wel eens port bij betalen?

Bandoeng, 1 Nov 1936

Lieve ouders

Met dezen deel ik u mede dat ik goed gezond ben ik schrijf deze brief er maar tussen door omdat ik nog een paar foto’s heb. Op die grootte sta ik er met men kameraad op en de fietsen mijn mond is iets vertrokken op die foto want het lijkt net of ik zwarte strepen door en gezicht heb maar verder is hij mooi.

Op de andere zit ik bij een waterval bij Dago. Aan de broekspijpen kun je zien dat ik in het water gestaan heb. Daar is het geweldig mooi ik zal het negatief er ook bij sturen dat heb ik er bij gekregen, verder nog een, daar is de bevolking aan het rijstplakken en op die andere zijn we in de bergen.
Jullie kunnen die foto’s wel zo zachtjes aan in een album plakken dan blijven ze mooier, affijn dat zie je zelf maar. Verder doe ik er een briefje in van het schieten, er staat op: zeer goed, ze zitten ook wel allemaal in de vier maar ze zitten nog iets verspreidt, dat komt met de tijd wel zegt de Sergeant.
Hoe gaat het met jullie alles nog kits als jullie deze brief krijgen dan zitten jullie al in de winter en dan kunnen wij nog gewoon iedere dag gaan zwemmen. Trouwens met de natte moesson is het hier wel wat koeler maar toch niet veel.
Is Opoe ook nog goed gezond en Dikkie. En ik heb de brief met foto’s ook ontvangen, dat is een mooie foto.
De brief is wel kort maar ik weet niet meer dus de groeten van je zoon

Jaap

P.S. Ik heb geloof ik nog niet geschreven dat de Moeder van het Tehuis jarig is geweest nou dat was een heel feest al de vaste bezoekers, en dat zijn er veel, hebben elk wat gegeven en toen hebben we een mooie schemerlamp gekocht. Nou ze had een goeie avond gehad zei ze later.

Bandoeng, 14 November 1936

Lieve Ouders,

Om te beginnen ben ik een week ten achter met schrijven maar dat komt omdat we verleden week plotseling op oefening moesten. Ik ben nog zo gezond als een vis, ik ben hier nou 3 keer gewogen en steeds was ik 1 kilo bijgekomen ondanks de oefeningen en die zijn hier behoorlijk en steeds vlak achter elkaar, dat komt omdat we nou in de natte moesson zitten en we moeten die oefeningen op het Depot toch meemaken voor de africhting snap je. Als we nou op het Bataljon komen dan zitten we in de lichte dienst. Ik vraag Bandoeng aan maar ze sturen je toch heen waar ze zelf willen, affijn dat laat me koud.

Het was verleden week toen moesten we op meerdaagse oefening op Tjipatat. Nou we hebben een bivak gebouwd dat ging heel aardig en we moesten zelf koken, nou dat valt ook best mee zo’n potje rijst is hier zo klaar maar we hadden geen toespijs zoals sambal en vlees en meer van die dingen. Toen hebben we maar wat suiker gekocht en een flesje melk en we hadden lekkere rijstepap maar daar had ik niet genoeg aan, toen heb ik maar een paar eieren gekocht en die lekker gebakken, als het maar moet dan kom je er wel aan. Trouwens de eieren zijn hier goedkoop ik weet het niet precies want de Brigges was ze voor ons wezen halen die kan beter Maleis klappen met die lui maar als we thuis zijn krijgen we haast elke dag wel een stuk of 9 eieren. En dan zijn er jongens die ze niet lusten en die sleep je dan ook in de wacht. Nou het eten valt hier niks op te zeggen.
Ik heb een paar grote foto’s laten maken, die heb ik met de boot verzonden als jullie deze brief krijgen zal die er ook wel zo wat zijn, daar sta ik met de fiets op en men kameraad ook.
Ze hebben het Militair Tehuis verbouwd en weer opnieuw opgeschilderd nou dat is piekfijn voor elkaar.
Ik heb er nog nooit een foto van gezien als ik er eens een op de kop kan tikken zal ik hem wel eens sturen.
Hoe gaat het bij jullie goed hoop ik, jullie zitten nou al weer dik in de winter dat kun je hier je eigen al helemaal niet meer voorstellen maar regenen hier geen gebrek. Maar het regent hier altijd ’s-middags, nooit ‘s-morgens en dan regent het hier zo’n uur of 4 en niet klein zachtjes maar een wolkbreuk en dan komt de rivier een meter of 3 omhoog en dan krijg je zo’n wilde woeste bergstroom. Dat ben dan allemaal van die kleine bergriviertjes want een grootte rivier zoals de Tji Taroem dan kun je het wel zien maar toch niet zo erg.

Verleden week was het toen ging er een hele brug mee, dat was in Tjipatat die hadden de inlanders gebouwd voor het gemak dan hoefden ze niet over de grootte weg maar dat ding gleed zo maar weg en toen kwam die bij een bocht en hij werd net in elkaar gedrukt als een harmonica en kraken dat ding nou er zit een kracht achter dat water. Ik heb ook nog een foto daar staan we met zijn drieën onder een soort watervalletje maar dat wordt opgevangen en dan komt het in één straal naar beneden nou daar kunnen we fijn onder mandiën. En daar kwam een jongen aan met een fototoestel en die zou even een foto maken nou toen zijn we maar gauw achter een pisangblad gekropen en toen kon hij knippen.

Is Jetje nog wel eens ziek of gaat dat wel en de andere? Gaat het met Opoe in Wolfheze ook nog wel en met de andere Opoe? Nou ik wens jullie het allerbeste en de groeten uit Mooi Insulinde

Van je zoon Jaap

Bandoeng, 28 November 1936

Lieve Vader en Moeder,

Hiermede deel ik jullie mede dat ik nog goed gezond ben en het bevalt me hier nog best. Ik begin ook al aardig biljarten te leren er staan in het Militair Tehuis 4 mooie biljarts en dan doe je vanzelf wel eens mee.
Ik hoor dat jullie mooie stoelen en een canapé gekregen hebben en nog één gewonnen ook nou heeft moeder dus een canapé. Veert die goed, dat zal wel hè.
We hebben hier nou elke dag regen en onweer en het mooiste is dat het altijd ’s-middags begint als de dienst is afgelopen. Ik heb ook nog een mooie foto precies opgenomen toen het lichtte toen was het al donker.
Ik zal je vertellen dat het hier gedurig nog verrekt koud kan wezen, als het geregend heeft dan koelt de natuur hier sterk af.
We gaan maandag op patrouille, dat is een oefening tegen inlandse vijand, alhoewel we daar geen bang voor behoeven zijn want ik heb ook wel eens tegen de Sergeant gezegd kan dat geen kwaad al die inlanders af te richten want je hebt ook inlands kader die kunnen toch wel eens een opstand op touw zetten, nou zegt die daar hoef je geen bang voor te zijn want die rassen worden allemaal apart afgericht zo heb je bv. een Javanen compie, een Manadonese compie, een Ambonese compie en als nou de Javanen opstaan dan zetten we er Ambonezen tegen over en laat ze dan elkaar maar een poosje doodschieten. Als er dan bv. één partij overblijft dan schieten wij die dood en dan denken die inlanders nou tegen die Hollandse Jannen valt toch maar niet te vechten.
We hebben van de week ook een andere scherm Sergeant gekregen, nou die vent kan schermen het is een inheemse sergeant maar gelijk gesteld met de Europeanen. Die vertelt: ik kwam in dienst toen ik 16 jaar was en een paar jaar op Java gezeten toen moest ik naar Atjeh dat was toen nog opstandig nou jongens zegt hij, dan leer je wel schermen.
We zouden vanmorgen inspectie krijgen van de Generaal-majoor, de Divisiecommandant. Nou wij aan het poetsen en schrobben dat begrijp je er zat nergens geen vuiltje meer op en we waren klaar en toen kwam de Luitenant en die zei toen dat de Generaal verhinderd was en toen zou hij het maar doen. Een poosje later zegt de sergeant hij heeft jullie lekker tuk gehad met die Generaal maar zorg in ’t vervolg dat je met alle inspecties zo voor de dag komt dan klopt het wel want als jullie geweten hadden dat het voor de Luitenant geweest was dan waren er misschien douwen gevallen, nou niet.
Ik hoor dat Ome Wim ziek is toch niet erg hoop ik nou doe hem de groeten maar.
Er komen steeds maar nieuwe transporten aan, nog jongens die 2 maanden eerder in Nijmegen waren als ik en wij zijn nou al zowat afgericht en dan komen die jongens pas aan.
Het gaat me hier al steeds beter te bevallen, het eten is goed en het slapen ook en de dienst is ook niet te zwaar zoals komende week als we gaan patrouille lopen zullen we nog wel eens een zweetdruppeltje laten want we gaan de Tanhoekan-Prahou beklimmen. Dat is een uitgedoofde vulkaan nou dat is een behoorlijke berg maar als jullie deze brief krijgen zitten we al weer hoog en droog in Bandoeng.
Misschien stuur ik met de Kerstmis nog wel een paar kaartenen met de Nieuwjaar, maar dat zien we dan wel weer. Hoe gaat het met de familie, goed hoop ik en met jullie ook, doe ze de groeten maar.
Nou meer weet ik niet de allerbeste wensen van jullie zoon

Jaap

Bandoeng, 12 December 1936

Lieve Ouders,

Met deze deel ik jullie mede dat ik nog goed gezond ben en dat ik overgeplaatst ben naar Semarang, dat is een kustplaats aan de aan de noordkust van Java, dat moet ook een mooie stad wezen en een drukke scheepvaart net zo druk als Batavia (Tandjong Priok) en Soerabaja het is er wel een beetje warmer als in Bandoeng maar dat zal ook wel gaan.
Het moet er veel gezelliger zijn als in Bandoeng want de burgers hier zien laag neer op een Jan maar dat laat ons koud maar in Semarang daar lag eerst de kazerne een 8 km. buiten de stad en toen hebben de burgers gevraagd of de Jannen Compie niet in de stad kon gelegerd worden en de Inheemse compagnieën liggen nou buiten de stad want Inheemse soldaten en Hollandse soldaten doen ze nooit door elkaar.
Als jullie deze brief krijgen zit ik er al een week want het is nu de 12e december en de 17e december gaan we er heen. Jullie krijgen deze denk net voor de Kerstmis dus zal ik jullie meteen maar een “Vrolijk Kerstfeest” toewensen en een zalig uiteinde en een “Gelukkig Nieuwjaar” ik heb enkel maar wat Nieuwjaarskaartjes weggestuurd lang niet aan allemaal dus dan doen jullie het maar mondeling voor me.
Mijn kameraad gaat ook naar Semarang en nog andere jongens van onze klas.

We zijn op patrouille geweest maar dat valt wel mee, we hebben genoten, we zijn op de Tanhoeban Prahoe geweest we hebben de krater bekeken ik doe er een paar foto’s bij, op de een zie je zo in de krater het eigenlijke gat is 300 meter diep en dat meertje dat je ziet is onpeilbaar. Rechts op de foto is zwavel dat zo in dat meertje vloeit. Als je er naar toe gaat dan is het net of je bij de gasfabriek komt, net zo stinkt dat en al wel een ½ uur van te voren en een steen kun je niet in dat meertje gooien je ziet hem aan de kant vallen of je ziet hem helemaal niet meer maar er in vallen doet hij niet. Als je zo die foto bekijkt kun je er absoluut geen voorstelling van maken want als je er bij staat zoo groot en overweldigend is dat.

Op de andere foto zitten we te rusten toen we onderweg waren. 1 is de Kapitein, 2 is de Sergeant-majoor, 3 is de Sergeant en 4 is de Brigges die waren er ook bij en die moesten ook erbij op komen. Het is daar een gezonde streek Lembang heet dat plaatsje. Daar staan verschillende Hollandse boerderijen één ervan zijn we nog melk wezen drinken. Mijn kameraad en ik het was ook een Fries die boer en mijn kameraad zat meteen met hem te bomen, nou ik vond het een uitstapje al hebben we er ook verscheidene zweetdruppels gelaten en ook dat zelf koken dat ging best maar we waren nog niet thuis of het begon te regenen en dan konden we geen vuur maken. Toen zei de Kapitein nou weet je wat jullie doen: jullie geven de spandrie’s zo noemen ze hier de eerste klas infanteristen elk een dubbeltje en dan koken die wel eten van de week voor jullie en dat hebben we gedaan en we hebben lekker gegeten.
Sergeant Navest vertelde me van de week dat hij 2 maanden te kort kwam om mee te doen met Sergeant-majoors examen en bv. als hij 2 maanden langer Sergeant was geweest dan had hij misschien nog als Sergeant-majoor met verlof kunnen gaan. Nou wilde hij maar wachten tot na zijn verlof en dat hij net 1 punt tekort gekomen was voor scherpschutter, 1 doodonnozele punt zegt hij maar ja het is niet voldoende en met de Kerstdagen gaat hij naar Soerabaja hardlopen om het kampioenschap van Java.
Hij is heel Java al rond geweest met atletiek wedstrijden of voetballen, dat is wel mooi.
Nou meer weet ik niet, maken jullie het ook nog goed, alles nog gezond. Komt Kees Prins nog wel eens bij jullie, nou doe hem de groeten maar en wens iedereen maar een Vrolijk Kerstfeest en een Zalig Uiteinde en een Gelukkig Nieuwjaar, nou vele groeten van:

Jullie zoon Jaap

Mijn nieuwe adres:
Aan den Europ. Fuselier
J. Teunisen St.no 91691
5e Bataljon Inf. 1ste Compie
Semarang
N.O.I.